TARIMDA KADINLARIN GÖRÜNMEYEN EMEĞİ

Ayşe KAŞIKIRIK

İstanbul Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktorant

Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı (KAPI) Kurucu Başkanı 

15 Ekim ”Dünya Kadın Çiftçiler Günü”

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin en derinden hissedildiği sektörlerden biri “tarım”.

Kadın emeğinin en yoğun olduğu ancak bu emeğin en görünmez olduğu sektör “tarım”.

Tarımda yükü kadınlar omuzluyor. Ücretsiz aile işçisi olarak kadınlar tarımda her yerde. Ancak kadınların emeği ve gücü istatistiklere yansımıyor. Kayıt dışı istihdam en yaygın olarak tarım sektöründe yaşanıyor. Tarımda kadının adı da yok, güvencesi de yok, toprağı da yok! Tarımda kadınların toprak üzerindeki kullanım hakkı, kontrol gücü ve mülkiyet sahipliği çok düşük. Kısacası, kadınlar tarım endüstrisinin temelidir ancak genellikle daha düşük ücret alırlar.

Kadınların tarımda hayati rol oynadığı 5 ülke bulunmaktadır: Pakistan, Tanzanya, Gambia, Sri Lanka ve Türkiye. Tarımda çalışan kadın oranı Pakistan’da %74, Tanzanya’da %70, Gambia’da %38, Sri Lanka’da %34 ve Türkiye’de %32’dir. Bu bağlamda, kadınların tarım sektöründeki önemine rağmen, derin yoksulluk içinde yaşama, daha az eğitimli olma ve temel ihtiyaçlara erişimden yoksun olma olasılıkları hala daha yüksektir (Global Citizen, 2020).

Dünya Tarım Örgütü’ne göre “Hem erkek hem de kadın çiftçileri güçlendirmeden açlığı ve yoksulluğu sona erdiremeyiz”. Günümüzde, tarım ve gıda sistemleri eşi benzeri görülmemiş bir dizi zorlukla karşı karşıyadır. Bunlar; hızlı kentleşme, salgın hastalıklar, doğal afetler, tarım arazilerinin azalması, beslenme düzenlerindeki değişmeler, doğal kaynakların tükenmesi, iklim değişikliği, fiyat dalgalanması, piyasa güvensizliği, uzun süreli krizler, kitlesel göçler ve daha fazlasını içermektedir (FAO, 2021).

2030 yılına kadar dünyayı değiştirecek 17 küresel amaçtan 8.cisi “İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme”dir. Bir başka ifadeyle, kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonomik büyümenin, tam ve üretken istihdamın ve herkes için insana yakışır işlerin desteklenmesidir. Aynı zamanda, bu amaçlar arasında “Yoksulluğa Son” (Amaç 1) ve “Açlığa Son” (Amaç 2) yer almaktadır (UNDP, 2016).

2019’un son günlerinden itibaren kısa sürede dünya geneline yayılan Covid-19 salgını toplumun farklı kesimleri arasındaki eşitsizlikleri bir kez daha görünür hale getirmiş, hatta daha da derinleştirmiştir. Bu yönüyle Covid-19 adeta bir eşitsizlik virüsüdür. Pandemi, özellikle kadınların emeğini vurmuştur. Türkiye’de pek çok ülkede olduğu gibi Covid-19 pandemisi ve hastalığın yayılmasını engellemek için alınan önlemler tarım sektörünü derinden etkilemiştir. Çok boyutlu ayrımcılığa maruz kalan tarımdaki kadınlar pandeminin etkilerini daha şiddetli hissetmiştir. Uzun mesai saatleri, kayıt dışı istihdam, düşük ücret, aşırı iş yükü, sağlıksız koşullar, cinsiyetçi ayrımcılıklar, bakım emeği vb. tarım işçisi kadınların günlük hayatlarında maruz kaldığı ayrımcılıklardan bazılarını oluşturmaktadır.

15 Ekim Dünya Kadın Çiftçiler Günü’nde, kadınların tarımdaki emeğini görünür kılmak için toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı politikalar geliştirilmelidir. Tarım sektöründe kimsenin geride kalmadığı, eşit ve kapsayıcı, insana yakışır iş ve ekonomik büyüme için;

• Kayıt dışı istihdam önlenmeli
• Eşit işe eşit ücret ilkesi benimsenmeli
• Tarım örgütlerinde ve kurumlarında karar alma mekanizmalarında kadınların oranı yükseltilmeli
• Kadınların çalışma koşulları iyileştirilmeli
• Bakım hizmetleri ücretsiz kamusal hizmet olarak sunulmalı
• Tüm bu uygulamalar kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları tarafından düzenli olarak izlenmeli

Bu öneriler, korona sonrası “yeni normal” dünyada, tarım sektöründeki ekonomik büyümenin ve gelişmenin toplumsal cinsiyete duyarlı olarak sağlanması açısından hayati önem taşımaktadır.

Kaynakça

FAO (2021). https://www.fao.org/gender/en/ (erişim tarihi: 14.10.2021).

Global Citizen (2020), https://www.globalcitizen.org/en/content/women-in-agriculture-around-the-world/ (erişim tarihi: 15.10.2021).

UNDP (2016). https://www.kureselamaclar.org (erişim tarihi: 13.10.2021).