RUSYA’NIN GÖLGESİNDE BAŞKURDİSTAN: FAİL ALSYNOV KRİZİ, HALKIN İSYANI VE SİSTEMATİK SORUNLAR

Zeynep Gizem ÖZPINAR

Bölge Çalışmaları Uzmanı 

Başkurt halkı, Rusya Federasyonu’nun sınırları içindeki özerk cumhuriyetlerden biri olan Başkurdistan’da varlıklarını sürdürmektedirler.18. yüzyılın sonlarına doğruRus egemenliği altına giren Başkurtlar, kendi geleneksel yönetim sistemlerini kaybetmiş ve Rus yönetimine tabi olmuşlardır. Bu süreç, Başkurt topluluğunun yaşam tarzında ve toplumsal yapısında önemli değişikliklere yol açmıştır. Rus etkisi altında, Başkurtlar kendi geleneksel değerlerini ve kültürel miraslarını korumaya çalışmış ancak zamanla bu miras üzerinde dış etkilerin izleri belirmiştir. Dil, eğitim, yönetim ve ticaret gibi alanlarda Rus etkisi belirgin hale gelmiştir. Rusya’nın egemenliği altındaki Başkurtlar, zamanla kendi özgün kimliklerini koruma mücadelesi vermişlerdir. Bu süreçte,kendi kültürlerini yaşatmaya çalışmışancak aynı zamanda Rusya’nın politik, ekonomik ve kültürel etkilerine uyum sağlama zorunluluğuyla karşı karşıya kalmışlardır.

15 Ocak 2024 tarihinde, Başkurdistan’ın Baymak şehrinde yerel aktivist Fail Alsynov’un tutuklanması protesto edilmiştir.17 Ocak’ta ise Başkurt ulusal hareketinin liderlerinden biri olan Fail Alsynov, etnik nefreti kışkırttığı iddiasıyla bir ceza kolonisinde dört yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Etnik nefret iddiasıyla kastedilen Rusya’daki göçmen nüfusa yani çoğunluğunu Kafkasyalı ve Orta Asyalıların oluşturduğu kesime, Rusça’da “siyah insanlar” olarak adlandırılan terimin kullanılmasıdır. Ancak Başkurtlular, bunun Başkurt dilinde “yoksul insanlar” manasına geldiğini ve Rusça’ya yanlış çevrildiğini dile getirmişlerdir.Dolayısıyla bu karar, Baymak ilçesinde Alsynov’u savunmak için protestolara neden olmuş ve Alsynov’un destekçileriyle polis arasında arbede yaşanmıştır.

Ukrayna savaşına zorla götürülme uygulamalarına karşı zaten isyan halinde olan Başkurt halkı, öne çıkan aktivist Fail Alsynov’un tutuklanması ve hapis cezasına çarptırılmasıyla birlikte kitlesel protestolara yönelmiştir. Alsynov’un etnik nefreti kışkırtmakla suçlanması, hükümetin başka bölgelerde de benzer suçlamalarla baskı uyguladığı endişelerini beraberinde getirmiştir. Bu durum, sadece bireysel hoşnutsuzlukları değil, aynı zamanda yerel yönetimlere karşı duyulan genel bir güvensizliği de ortaya koymuştur.

Alsynov, 2020’de aşırılık yanlısı faaliyetleri nedeniyle yasaklanan, Başkurt etnik kimliğini koruma amacı taşıyan bir taban hareketinin lideri olarak karşımıza çıkmaktadır. Başkurt hareketi, uzun yıllardır sağcı bir ulusal politika ve solcu bir ekonomi savunarak, Kremlin’den Başkurdistan’a daha fazla bağımsızlık talep etmektedir. Bu talepler arasında, Başkurt dilinin korunması ve yaygınlaştırılması için alınan önlemlerin güçlendirilmesi, Başkurtlara hükümette ulusal kotalar verilmesi, ulusal cumhuriyetin kurulması ve ulusal kaynak ve işletmelerin millileştirilmesi yer almaktadır.

Başkurt Hareketi lideri Fail Alsynov’un tutuklanmasının ardından başlayan olaylar, halkın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e Başkurdistan Başkanı Radiy Khabirov’u görevden alması çağrısında bulunması ve Alsynov’un serbest bırakılmasını talep ettiği bir ayaklanmaya dönüşmüştür. Bu olaylar, Ufa ve diğer Türk merkezlerine de sıçramıştır.Protestolar birkaç gün sonra sona ermiş ancak çok sayıda göstericiye idari gözaltı cezası verilmiş ve altısı hakkında cezai işlem başlatılmıştır.

Radiy KHabirov’un liderliğindeki Başkurdistan yönetimi, özellikle merkezi hükümetin politikalarını yerine getirmek adına yerel kültürü ve özerkliği feda ettiği suçlamalarına maruz kalmaktadır. Başkurt halkı, yerel liderleri ve yönetimleriyle olan sorunlarına dikkat çekmektedir.Konuyla alakalı açıklamalarda bulunan Başkurdistan’ın lideri Radiy Khabirov ise Alsynov ve yandaşlarını “çevre aktivistleri ve vatanseverler kılığına girerek” ayrılıkçı duyguları körüklemekle suçlamaktadır. Ayrıca Khabirov, “Bir kısmı yurt dışında bulunan ve aslında hain olan bir grup insan, Başkurdistan’ın Rusya’dan ayrılması çağrısında bulunuyor. Burada gerilla savaşı çağrısı yapıyorlar” açıklamasını yapmıştır.

Sürgündeki Başkurt muhalefet aktivisti Ruslan Gabbasov ise Moskova Times’a şu şekilde konuşmuştır: “FayilAlsynov çok ünlü… Hayatı boyunca dürüst ve sıkı çalışarak para kazandı, Başkurt halklarının sorunları hakkında konuştu ve birçok kez bunun yansımalarıyla karşılaştı.” “İyi amellerin izi onu takip eder.” Konuşmasının devamında ise Gabbasov, “O, Başkurt ulusal hareketinin, [bölgenin başkanı Radiy] Habirov’u Başkurtları etkileme yeteneğiyle tehdit eden tek özgür lideriydi… Bu [davanın] er ya da geç gerçekleşmesi kaçınılmazdı” sözlerini dile getirmiştir.

Başkurdistan’daki kitlesel eylemler, sadece Fail Alsynov’un serbest bırakılması talebi etrafında değil, aynı zamanda Başkurt kültürünün ve kimliğinin korunması talepleriile zengin doğal kaynaklarının sömürülmesi etrafında da yoğunlaşıyor. Halk, Başkurt dilinin ve geleneklerinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu düşünerek, bu konuda duyarlılıklarını dile getiriyor. Bu durum, merkezi hükümetin Başkurtların özerkliğini zayıflatmaya yönelik politikalarıyla birleşerek, toplumda biriken hoşnutsuzluğu daha da artırıyor.

Başkurt halkının talepleri ve yaşadığı zorluklar, sadece bir etnik grubun kendi kimliği ve özgürlüğü için mücadelesi değil, aynı zamanda Rusya Federasyonu içindeki etnik ve kültürel dinamiklerin karmaşıklığına da işaret etmektedir. Bölgesel odaklı bu protestoların Rusya’nın diğer bölgelerini de etkilemesi ihtimal dahilindedir. Bu durum, merkezi hükümetle etnik gruplar arasındaki ilişkilerin daha da gerilimli hale gelebileceği bir potansiyeli beraberinde getiriyor. Başkurdistan’daki protestolar, Rusya’nın genelindeki sorunların bir yansıması olabilir ve toplumsal rahatsızlıkların yayılma olasılığını artırabilir.Bu süreçte, halkın taleplerine duyarlı bir şekilde yaklaşmak ve çözüm odaklı politikalar benimsemek hem Başkurdistan hem de Rusya genelindeki istikrarı güçlendirebilir. Ancak Putin iktidarının güç odaklı yönetim tarzı ve merkezi hükümetin etkin kontrolü, sorunun çözümünü zorlaştırmaktadır.

Kaynakça 

Alys Davies, Bashkortostan protests against jail termreachregional capital Ufa, https://www.bbc.com/news/world-europe-68029262, 19.01.2024, (Erişim Tarihi: 02.03.2024).

Bashkir Revolt As a Precursor of russia’s Collapse, https://en.defence-ua.com/news/bashkir_revolt_as_a_precursor_of_russias_collapse-9257.html, 22.01.2024, (Erişim Tarihi: 01.03.2024).

Başkurdistan’da halk Fail Alsınov’a destek için meydanlarda, https://www.qha.com.tr/turk-dunyasi/baskurdistan-da-halk-fail-alsinov-a-destek-icin-meydanlarda-484380, 19.01.2024, (Erişim Tarihi: 02.03.2024).

Head of Russia’s Bashkortostan Blames ‘Separatists’ forUnresthttps://www.themoscowtimes.com/2024/01/18/head-of-russias-bashkortostan-blames-separatists-for-unrest-a83760, 22.01.2024, (Erişim Tarihi: 02.03.2024).

Leyla Latypova, Russia Jails Prominent Bashkir Activist 4 Years, https://www.themoscowtimes.com/2024/01/17/russia-jails-prominent-bashkir-activist-4-years-a83747, 18.01.2024, (Erişim Tarihi: 02.03.2024).

Robert Coalson, Bashkortostan Protests Peel Back The Layers Of Authoritarian Politics In Putin’s Russia, https://www.rferl.org/a/russia-bashkortostan-protests-layers-authoritarianism/32783972.html, 19.01.2024, (Erişim Tarihi: 01.03.2024).

Sabir Askeroğlu, Rusya’da Protestolar: Yakutistan ve Başkurdistan’da Yabancı Karşıtlığı, https://dunyasiyaseti.com/icerik/-rusyada-protestolar-yakutistan-ve-baskurdistanda-yabanci-karsitligi.html, 05.01.2024, (Erişim Tarihi: 01.03.2024).