RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI’NA BAKIŞ: DOĞU BALKANLAR VE AVRUPA

Güney Ferhat BATI

Kıbrıs Amerikan Üniversitesi, Öğretim Görevlisi 

Rusya-Ukrayna savaşı 2022 Şubat ayından bu yana devam etmektedir, önümüzdeki Şubat ile birlikte, savaşın üçüncü yılına girmiş olacağız. Bu bağlamda, yazdığım birçok yazılarda Rusya-Ukrayna savaşının kısa süreli olmayacağını özellikle belirtmiştim, bunun altında yatan nedenin ise bu savaşın ‘vekâlet’inin Ukrayna olduğunu, ancak bunun da ABD/NATO ile Rusya arasında gerçekleşen çarpışma ve çatışmadan ibaret olduğunu ifade etmiştim, ediyorum. Çünkü taraflar arasında devam eden bu savaşta her ne kadar Ukrayna’ya yardım edildiği gözükmekte olsa bile, ABD’nin baskıları sonucunda bazı Avrupalı devletlerin de silah, mühimmat ve teçhizat desteğinde bulunduğunu, bunların da tümünün NATO üyesi ülkelerden tedarik edildiği ortadadır. Son bir yıldır ABD’nin farklı kesimlerinden (siyasetçi, bürokrat, diplomat, akademisyen ve diğerleri) Ukrayna’ya gönderilen silahların ve desteğin ABD ekonomisine zarar verdiği söylenmekte, bunu da en fazla yüksek tirajlı gazetelerin ve medyanın tanınır yazarları tarafından yazılmasıdır.

Avrupa(lılar), İkinci Dünya Savaşı sonrasında kıtada Rusya-Ukrayna savaşıyla yüzleşti. Muhakkak ki, Rusya-Ukrayna arasında yaşanan savaş ister istemez onları tedirgin etmektedir. Ve bu savaş Avrupa’nın 1950’li yıllar ile başlayan Avrupa’nın birliğine ve bütünlüğüne, hatta refah devletler topluluğuna vurulabilecek hançer olmaktadır. Keza, Avrupa veyahut Avrupa Birliği de (AB) diyebiliriz, yanı başında doğusunda hissettiği bu savaşın genişlemesinden ve Rusya’nın Ukrayna toprakları üzerinden bir oldu-bittiye gitmesinden çekinmektedir. Maalesef savaşın üçüncü yılına günler/haftalar kaldığı göz önüne alındığında, şu ana kadar Rusya’nın Ukrayna topraklarının yüzde 20’sini ele geçirdiği de düşünüldüğünde, Ukrayna özelinde Doğu Avrupa ve Doğu Balkanlar içinde jeopolitik kaygıların artmayacağının garantisi de yoktur. Aslında olayın özü şudur; Avrupa-Atlantik ittifakında Rusya-Ukrayna savaşının farklı düşünceleri veyahut çatlaklıklar çoktan başladı diyebiliriz. Hakeza ABD bir yana da, Avrupa’nın belli başlı devletleri bu savaşa daha ne kadar cephane vereceklerini ve bunun nereye varacağını kestiremiyorlar. Her şeyden ötesi Rusya yenilmedi, aksine güçlenerek ve toprak kazanarak savaşmaya devam etmektedir.

Bu yıl jeopolitik dinamiklerin bahse konu olacağı yerlerden biri Doğu Balkanlar ve Avrupa olması muhtemeldir! “Karadeniz Jeopolitiği” stratejik önem kazanmaktadır. Keza, ABD güdümündeki NATO’nun son yıllarda Romanya’ya yaptığı askeri yığınak fazlasıyla, bu da Rusya’nın Ukrayna sonrasında hedefinin Doğu Balkanlar/Avrupa olacağını göstermektedir. Karadeniz, Rusya için yaşam alanı tarihsel bir perspektiften bakıldığında bile öyledir. Pekâlâ, ne mi olur? Rusya, doğrudan Romanya’ya saldırmaz, ancak Moldova, Romanya için tarihsel anlamda bir Rumen toprağı olarak görülmekte, keza tekrardan onu bünyesine katmakta istemektedir. Bundan dolayıdır ki, Rusya, Moldova’nın AB tarafından üye ülkeler arasına sokularak, ondan sonra NATO’ya üye yapacağını öngörmektedir. Moldova’daki “Transdinyester” gibi Rusların ağırlıkta olduğu bölge gözden kaçırılmaması gereken bir etken ve paramiliter güçler de buna dâhildir. Rusya’nın yeni cephesi olmaması için -Moldova(!)- Romanya ve NATO’nun/ABD’nin “Karadeniz Jeopolitiği” üzerindeki emellerinden ve askeri yığınaklardan vazgeçmesi gerekir. Geçen günlerde Belçika Genelkurmay Başkanı tarafından Romanya’ya gerçekleştirilen ziyaret ve askeri birliklerin kontrolü dikkate değerdir, bu ziyareti yapan kişi NATO’nun merkezinin bulunduğu Belçika/Brüksel’den gelmektedir! Ezcümle; 2024 Rusya-Ukrayna savaşının farklı veçheleriyle Doğu Balkanlar/Avrupa üzerinden “Karadeniz Jeopolitiği’’ ile genişlemesi ve Gürcistan’ın da burada dikkat edilmesi gereken bir ülke olduğu unutulmamalıdır, o zaman boydan boya “Karadeniz” buna (mu)dâhil olur. Ayrıca, Rusya-Ukrayna savaşı ile Rusların Karadeniz’deki kıyı şeridini artırması da savaşın boyutu kadar Doğu Balkanları da ilgilendirir.